interwencja kryzysowa a psychoterapia

Interwencja kryzysowa i psychoterapia, to niesienie pomocy osobom potrzebującym.  Jednak samo podejście do tej pomocy znacząco je od siebie różni i co jest bardzo ważne, aby zarówno psychologowie, jak i osoby w kryzysie, bądź ich najbliżsi o tym wiedzieli.

Najważniejszą różnicą jest forma działań pomocowych.  Interwencja kryzysowa to zespół wielu połączonych działań, których głównym zadaniem jest zapewnienie klientowi bezpieczeństwa oraz ułatwienie szybkiego odzyskania równowagi wewnętrznej i poczucia sprawczości. Ważne jest też szybkie rozwiązania problemu, który stanowi podłoże stanu kryzysowego. 

Pomoc, która jest udzielana osobie w kryzysie, zarówno w interwencji kryzysowej, jak i w psychoterapii w dużej mierze opiera się na wsparciu tej osoby w procesie zmiany i może sugerować, że pomiędzy obydwoma procesami pomagania nie ma różnicy. Głębsza analiza obu procesów wskazuje, że istnieje znaczna różnica w pomocy psychologicznej i interwencyjnej. Otóż, kiedy przy psychoterapii dysponujemy dużą ilością czasu, aby systematycznie przeprowadzić klienta przez cały proces zmiany w funkcjonowaniu poznawczym, emocjonalnym i behawioralnym, to w przypadku interwencji kryzysowej ilość czasu jest bardzo mała i często koncentruje się tylko na specyficznych problemach dotyczących bezpośrednio doświadczanego kryzysu oraz szybkiego jego rozwiązania. I właśnie wtedy, kiedy psychoterapeuta dokonuje badania i oceny pełnego spektrum mechanizmów, sposobów myślenia, reagowania oraz zachowań klienta, to coach kryzysowy skupia się raczej na aspektach, które uległy traumatyzacji.

Dlatego też w interwencji kryzysowej w pierwszej kolejności przywracamy równowagę emocjonalną klienta tak, aby jak najszybciej odzyskał dostęp do własnych zasobów. Dopiero po ustabilizowaniu się sytuacji można opracowywać dalszy plan pracy z klientem już w trybie coachingu klasycznego bądź terapii. Psychoterapia opiera się na zmianie pewnych wymiarów funkcjonowania klienta, w tym na zmianie jego postawy, rozwiązywaniu jego wewnętrznych konfliktów oraz optymalizacji procesów intelektualnych i emocjonalnych. Głównym celem terapii są spokojne i przy tym rozciągnięte w czasie zmiany osobowościowe.

Natomiast w interwencji kryzysowej, ze względu na destabilizację psychiki i związane z tym występowanie zagrożenia dla zdrowia a nawet życia klienta, priorytetem jest zapewnienie mu bezpieczeństwa i poczucia opieki.

Jakie stosujemy elementy wsparcia kryzysowego:

W momencie dużego nasilenia kryzysu, klient z reguły nie jest w stanie obiektywnie ocenić rzeczywistość, ma ograniczony dostęp do funkcji poznawczych, a co za tym idzie nie potrafi podejmować trafnych decyzji. Ma problem z wyciąganiem wniosków, czy podejmowaniem w związku z tym jakichkolwiek działań. Dlatego też w pierwszych etapach kryzysu, to coach kryzysowy czasowo przejmuje kontrolę nad sytuacją klienta. Można to określić podejściem dyrektywnym, niewystępującym w tradycyjnym coachingu klasycznym. Taki sposób komunikacji ze zdezorientowanym i pozbawionym równowagi emocjonalnej klientem kryzysowym, pozwala mu znaleźć czasowe wsparcie w osobie coacha, co daje mu poczucie bezpieczeństwa w radzeniu sobie z trudnościami.

Rolą coacha kryzysowego jest pomaganie w rozwiązywaniu problemów, niejasności oraz uspokajanie i wyjaśnianie sytuacji, w jakiej się klient znajduje. Dzięki dobrej relacji opartej na pełnym zaufaniu coach jest w stanie dokładnie określić, jakie metody pracy zastosować, aby uzyskać maksimum efektywności w procesie.

Kiedy stan klienta ulega poprawie i jest on w stanie adekwatnie oceniać rzeczywistość oraz kontrolować swoje emocje, wówczas styl pracy coacha kryzysowego zmienia się na nie-dyrektywny, czyli oddający decyzyjność klientowi. Oczywiście mimo, że styl procesu się zmienia i zazwyczaj odbywa się to w sposób płynny, to coach w dalszym ciągu monitoruje i prowadzi klienta przez pozostałą część procesu coachingowego.

Interwencja kryzysowa składa się z kilku elementów stanowiących integralne części całego procesu:

• Zapewnienie bezpieczeństwa – poprzez szybką ocenę sytuacji klienta coach kryzysowy zabezpiecza klienta przed doznaniem krzywdy zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Przede wszystkim wiąże się to z izolacją klienta od warunków zagrażających jego poczuciu bezpieczeństwa, zapewnienie mu wsparcia i opieki, zabezpieczenie podstawowych potrzeb. Takie zaopiekowanie pozwala na pogłębienie kontaktu z klientem kryzysowym, który poprzez budowanie zaufania do coacha, jest w stanie wyrażać swoje emocje bez lęku przed zlekceważeniem.

• Wsparcie – okazanie zrozumienia i empatii poprzez postawę pełną akceptacji i szacunku. Wielokrotnie ludzie w sytuacji kryzysowej spotykają się z lekceważeniem ich problemu i często to właśnie coach kryzysowy jest jedyną osobą, która poważnie, z zaangażowaniem i wyraźną troską stara się pomóc klientowi w kolejnych etapach wychodzenia z kryzysu.

• Ocena stanu klienta – na podstawie prowadzonej interwencji, w trakcie wywiadu, coach analizuje zachowania klienta i stara się określić poziom przeżywanego kryzysu tak, aby w odpowiedni i bezpieczny dla klienta sposób wspierać go w radzeniu sobie z tą trudną sytuacją.

• Określenie czynnika odpowiedzialnego za powstanie kryzysu – ważnym dla kierunku wsparcia klienta w kryzysie jest odnalezienie przez coacha prawdziwego powodu kryzysu i spojrzenie na niego oczami klienta. Taka postawa daje klientowi poczucie zrozumienia, a dla coacha jest warunkiem opracowania skutecznego procesu interwencji kryzysowej.

• Analiza zasobów – to bardzo ważny element coachingu kryzysowego, który już w późniejszym etapie pracy z klientem pozwala na zwrócenie jego uwagi na możliwości wyjścia z kryzysu. Jako, że większość osób przeżywających kryzys, szczególnie w jego pierwszych etapach, nie widzi możliwości rozwiązania problemu, to dobrą drogą do odzyskania równowagi i wiary w siebie jest spokojna praca nad oceną zasobów, jakie posiada klient.  Badanie jego wiedzy i umiejętności, ale także znanych mu sposobów wyjścia z trudnych sytuacji oraz możliwości wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół niweluje bezradność i wyobcowanie. Pokazanie klientowi różnych alternatyw wyjścia z kryzysu i praca nad wyborem najlepszego rozwiązania, jest bardzo dobrym wsparciem ze strony coacha, który wprowadza klienta na właściwe tory wychodzenia z kryzysu.

• Precyzowanie planów – to moment, w którym klient poprzez rozważanie i wybór najlepszej dla siebie drogi wyjścia z kryzysu, buduje w sobie głębokie poczucie sprawstwa. To on decyduje, co chce i co może zrobić, w jakim tempie i w jakim zakresie. Ważne, aby plan był wyłączną własnością klienta, aby on sam mógł zaplanować pierwsze kroki, będące motywatorem kolejnych działań. Taki plan pozwala klientowi przełamać uczucie bezradności oraz pomaga mu zyskać przekonanie o autonomii i kontroli nad własnym życiem.

• Zawarcie zobowiązania – jest rodzajem kontraktu zawartego między klientem, a coachem kryzysowym, którego celem po stronie klienta jest realizacja ustalonego planu, a rolą coacha monitorowanie, wspieranie i motywacja w drodze do celu.

Powyższy proces stanowi standard postępowania w pracy interwenta i coacha kryzysowego. Jest niezbędny, aby osoba będąca w kryzysie uzyskała potrzebną pomoc i bezpiecznie przeszła przez kryzys, całkowicie odzyskując równowagę psychiczną.

Kolejnym etapem pracy po zakończeniu kryzysu, na który może zdecydować się klient to praca z coachem metodami coachingu klasycznego, którego celem może być praca z emocjami, zmiana przekonań, czy budowanie nowego systemu wartości. Ten etap pozwala w dużym stopniu poznać swoje słabe i mocne strony, popracować nad zwiększeniem konkretnych zasobów oraz wzmocnić się wewnętrznie, aby w przyszłości łatwiej radzić sobie z sytuacjami kryzysowymi.

Izabela Anna Boratyńska